|
بازشناسی ضرورت‌ها، کارکردها و انواع فضاهای زیرزمینی سنتی با تأکید بر تجارب ایرانی
|
اصغر مولائی*  |
| دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران ، A.molaei@tabriziau.ac.ir |
|
|
چکیده: (1884 مشاهده) |
استفاده از فضاهای زیرزمینی یکی از مهمترین روش‌های زندگی و سکونت در طول تاریخ بوده‌است. تجلی این مهم در دورههای گذشته، یکی از گونههای مهم فضایی در مقیاس بنا و سکونتگاه در مناطق مختلفی از جهان محسوب میشود. مطالعه چیستی، چرایی، ضرورت‌ها و چگونگی استفاده از این نوع فضاها و ویژگی‌های آن در نقاط مختلف جهان مسئله اصلی این تحقیق است. هدف این نوشتار، مطالعه علل، ضرورت‌ها، چگونگی استفاده از فضاها و سکونتگاه‌های زیرزمینی و انواع آن در ایران و جهان است. مقاله حاضر که با روش تحقیق تحلیلی و قیاسی و مطالعه نمونههای موردی انجام شده‌است، نشان میدهد که این نوع فضاها از دورههای گذشته تاکنون با علل و ضرورت‌های گوناگونِ اقلیمی، دفاعی و امنیتی، اعتقادی، ویژگی‌های محیطی و توپوگرافی، اقتصادی در قالب فرم‌های متنوع مورداستفاده قرار گرفتهاند. فضاهای زیرزمینی از مزایای ایمنی و امنیت، ثبات دمایی و تغییرات دمایی اندک برخوردار است و محیطی مساعد برای زیست انسان و نیازهای حیاتی وی از قبیل ذخیره و نگهداری احشام و مواد غذایی فراهم مینماید. اغلب سکونتگاه‌های زیرزمینی در دو گونه اصلی سکونتگاه‌های زیرزمینی در مناطق مسطح و بدون شیب و سکونتگاه‌های کوهپایهای و صخرهای در زمین‌های شیبدار قرار میگیرند. این نوع سکونتگاه‌ها در چین و مناطق شمال آفریقا، به‌ویژه تونس با ضرورت‌های اقلیمی، امنیتی و محدودیت‌های محیطی ایجاد شدهاند. در ایران سکونتگاه‌های گونه اول در مناطق کویری مانند نوشآباد و سکونتگاه‌های گونه دوم در مناطق کوهستانی شمال غرب ایران مانند روستای کندوان، از نمونههای بارز به‌شمار میروند. به‌طورکلی ضرورت‌های امنیتی، اقلیمی و طبیعی از علل اصلی پیدایش و کارکرد این فضاها بوده‌است. حفاری زمین، تپهها و کوه‌ها و پناه بردن به زیرزمین، علاوه بر حفاظت انسان و داراییهایش، فضاهایی ماندگار در طول تاریخ به‌وجود آورده‌است. این فضاها به‌دلیل منظر درونی و بیرونی منحصربه‌فرد، از جذابیت و خاطرهانگیزی بالایی به‌ویژه برای گردشگران و غیرساکنان برخوردارند. توجه به ویژگی‌های مثبت این فضاها به‌ویژه در روستاها میتواند در حفظ هویت بومی آن‌ها نقش مؤثری ایفا نماید.
|
|
| واژه‌های کلیدی: فضای زیرزمینی، سکونتگاه زیرزمینی، محدودیت اقلیمی، ایمنی و امنیت، توپوگرافی. |
|
|
متن کامل [PDF 1743 kb]
(1087 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمران و شهرسازی
دریافت: 1390/11/27 | پذیرش: 1400/3/26 | انتشار: 1400/3/26
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
