گروه جغرافیای انسانی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. ، hfaraji@ut.ac.ir
چکیده: (2374 مشاهده)
زلزله یکی از مهم‌ترین مخاطرات طبیعی است که هر ساله آسیب‌های فراوانی را برای جوامع انسانی در پی دارد و بعضاً منجر به ایجاد بحران‌ها و فجایع بزرگی می‌شود. ایران به‌علت موقعیت زمین‌شناسی و قرارگیری بر روی کمربند زلزله دارای گسل‌های فعال متعدد و یکی از کشورهای لرزه‌خیز دنیا است و طی دوره‌های مختلف بر اثر وقوع زلزله، محتمل تلفات زیادی شده‌است. در این بین، سکونتگاههای روﺳﺘﺎﻳﻲ نیز به‌دلیل شرایط خاص خود مانند تمرکز شدید جمعیتی در برخی از نقاط پرخطر کشور، سطح پایین تکنولوژی و عدم دسترسی به مصالح مقاوم، شخصی‌سازی مساکن و عدم رعایت اصول ایمنی در ساخت‌وسازها، تأسیسات زیربنایی غیراستاندارد، مکانیابی نامناسب و عدم دسترسی به امکانات و خدمات، سطح پایین آموزش و مهارت از ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﻣﻨﺎﻃﻖ آسیب‌پذیر در برابر زﻟﺰﻟﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ. لذا داشتن شناخت کافی از میزان آسیب‌پذیری بالقوه سکونتگاههای روستایی در جهت برنامه‌ریزی و پیشگیری از آسیب‌ها، می‌تواند در فرایند مدیریت بحران بسیار کارآمد باشد. هدف از این پژوهش، ارزیابی آسیب‌پذیری سکونتگاههای روستایی ایران در برابر خطر زلزله است. جامعه موردمطالعه شامل تمام سکونتگاههای روستایی ایران است.داده‌های مورداستفاده در این مقاله از مرکز آمار ایران سال 1390 گردآوری شده‌است. در این مقاله بعد از مرور ادبیات 12 متغیر در قالب 3 معیار اصلی (جمعیت، نوع مصالح، سن مساکن) برای ارزیابی آسیب‌پذیری استفاده شده‌است. ابتدا پهنه‌بندی خطر زلزله (کم، متوسط، زیاد) براساس مطالعات پیشین، داده‌های موجود و نظر کارشناسان انجام شد. همچنین جهت ارزیابی آسیب‌پذیری سکونتگاههای روستایی از سیستم استنتاج فازی با ایجاد پایگاه قواعد دانش‌بنیان و تعریف 594 قاعده در محیط نرم‌افزار Matlabاستفاده شده‌است و خروجی نهایی با نرم‌افزار Arc GIS نمایش داده شده‌است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد حدود 45 درصد جمعیت و مساکن روستایی در پهنه با خطر زیاد زلزله استقرار یافته‌اند. همچنین سکونتگاههای روستایی ایران براساس میزان آسیب‌پذیری در برابر زلزله در سه طبقه با آسیب‌پذیری کم، متوسط و زیاد قرار گرفته‌اند که بخش عمده آن‌ها، به عبارتی حدود 70 درصد سکونتگاههای روستایی ایران در طبقه با میزان آسیب‌پذیری زیاد قرار می‌گیرند.
Farajisabokbar H, Tahmasi B, Ghorbani M, Sarmadiseifi A, SoltaniGhiasvand N. (2021). Assessing the Vulnerability of Rural Settlements in Iran to Seismic Risk. JHRE. 40(174), 103-118. doi:DOI: 10.22034/40.174.103 URL: http://jhre.ir/article-1-2160-fa.html
فرجی سبکبار حسنعلی، طهماسی بهمن، قربانی معصومه، سرمدی سیفی علی اکبر، سلطانی غیاثوند نبی الله. ارزیابی آسیب‌پذیری سکونتگاههای روستایی ایران در برابر خطر زلزله مسکن و محیط روستا 1400; 40 (174) :118-103 DOI: 10.22034/40.174.103
