چکیده

فقدان اطلاعات، مدارک و مستندات معتبر از تجربیات بازسازی‌های گذشته یکی از مهمترین نقاط ضعف درمطالعات بازسازی در ایران قلمداد می‌شود. بدیهی است مستندسازی بازسازی‌های گذشته و بازخوانی آن‌ها می‌تواند مفید باشد، لیکن بسیاری از اطلاعات و تجربیات مربوط که بتوان از آن‌ها برای برنامه ریزی‌های بعدی مدد گرفت وجود ندارد.

شهر قیر در جنوب غربی استان فارس در زلزله منطقه قیر و کارزین در سال 1351 دچار تخریب وسیعی گردید. مشاهدات و بررسی‌های صورت گرفته در شهر قیر، چهل سال پس از وقوع زلزله نشان می‌دهد که مکان‌یابی محل احداث شهر جدید و نوع بناهای ساخته شده توسط دولت بدون انجام مطالعات جامع صورت گرفته است.

در این مقاله سعی بر آن است که با مستندسازی، شناخت و بررسی روند بازسازی این شهر و عناصر شهری ساخته شده در آن و مسائل به وجود آمده پس از بازسازی و تدبیرهای اندیشیده شده برای آن‌ها با استفاده از ظرفیت‌های بومی، به ثبت و طبقه‌بندی ویژگی‌های منحصر به‌فرد این بازسازی و چگونگی تأثیرگذاری آن پرداخته و پس از 40 سال این بازسازی را بازخوانی نماید. بنابراین در راستای رسیدن به این اهداف، تلفیقی از دو روش پژوهش اکتشافی- توصیفی و میدانی استفاده  شده است.

از نتایج حاصل از این پژوهش چنین بر می‌آید که شهر جابه‌جا شده و مسکن‌های ساخته شده در آن شباهت اندکی با شهر قدیمی دارد. مردم شهر قیر با توجه به کمبود فضایی، ساختمان‌هایی را به مسکن ساخته شده الحاق نمودند و ظاهر خانه‌ها را به آنچه که تصور ذهنی‌شان از خانه بود، نزدیک کردند و کمبودهای مربوط به طرح را جبران نمودند. البته برخی، خانه‌های بازسازی شده را تخریب نمودند و برخی دیگر نیز پس از ورود به خانه‌هایی که مقاوم در برابر زلزله ساخته شده بودند، با وجود نامتعارف بودن فرم‌ آن‌ها در منطقه، آن‌ها را قبول کرده و این واحدها را حفظ نمودند. علاوه بر این، نتایج حاکی از آن است که ارائه امکانات و تسهیلات در جریان این بازسازی، در پذیرش جابه‌جایی شهر از سوی مردم نقش به‌سزایی داشته است.