دانشکده معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران ، sattari@iaut.ac.ir
چکیده: (188 مشاهده)
با نگاهی به معماری سنتی ایرانی می‌توان جایگاه ویژه آرایه‌های تزئیناتی که تجلی‌گاهی از اعتقادات، آداب‌ورسوم‌های هر جامعه بوده‌اند را در غالب آرایه‌های تزئیناتی ابنیه مسکونی مشاهده کرد. شهر ماسوله در شهرستان فومن قرار دارد، این شهر تاریخی در فهرست آثار ملی به‌عنوان میراث فرهنگی و طبیعی به ثبت رسیده است. حدود سده هشتم هجری (قرن 14 میلادی) مردمانی از نقاط مختلف سرزمین گسترده ایران به همراه مردمان کهنه ماسوله که در 6 کیلومتری شمال غرب این شهر واقع است، به نقطه‌ای که هم‌اکنون به‌عنوان شهر ماسوله شناخته شده، کوچ کردند. ماسوله دارای آرایه‌های تزئیناتی بسیار غنی است که در توالی قرون متمادی شکل‌گرفته است. این پژوهش، سعی بر آن دارد تا آرایه‌های تزئینی ابنیه مسکونی ماسوله را موردبررسی و تحلیل قرار دهد. هدف پژوهش، شناسایی، طبقه‌بندی نقوش و مضامین اصلی آرایه‌های تزئینات معماری ابنیه ماسوله و پاسخ‌گویی به سؤالاتی است نظیر: تزئینات معماری ابنیه مسکونی ماسوله به لحاظ نقوش و آرایه‌های تزئیناتی شامل چندین گونه است؟ چه عواملی در شکل‌گیری آرایه‌های تزئینات معماری ابنیه مسکونی ماسوله مؤثر بوده‌اند؟ پژوهش حاضر، بر مبنای بررسی‌های میدانی، مطالعات کتابخانه‌ای و همچنین با بهره‌گیری از روش‌های توصیفی - تحلیل صورت پذیرفته است. یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده آن است، تزئینات ابنیه مسکونی ماسوله در سطوح؛ درب، طاق، پنجره، نرده، پوشش زنگ و کنتور برق، کتیبه چشم نظر تزئینات گیاهی و آینه‌کاری دسته‌بندی می‌شوند. همچنین نتایج نشان‌دهنده آن است که عمده‌ترین عوامل مؤثر در شکل‌گیری تزئینات ابنیه مسکونی ماسوله به جهت ایجاد و افزایش امنیت (درب)، کاهش فشارهای سازه‌ای در برابر باد و زلزله (طاق)، رفع نیازهای نورگیری فضایی (پنجره)، افزایش ایمنی، ایجاد فضاهای سبز و فضاهای اشتغال فصلی (نرده)، رفع نیازهای کاربران در جهت تسهیل و افزایش رفاه کاربران در دوران معاصر و حذف سیمای نامطلوب تجهیزات الکترونیکی (پوشش زنگ و کنتور)، برگرفته‌شده از اعتقادات دینی و فرهنگی (کتیبه‌های چشم نظر) برگرفته‌شده از علاقه‌مندی مردم به گل و گیاهان و تأثیرپذیری از جغرافیای استان گیلان (تزئینات گیاهی) و برگرفته‌شده از اعتقادات دینی و آیینی مردم ماسوله بوده است.
Hasanpour Loumer S, Nejad Ebrahimi A, Sattari Sarbangholi H, Vandshoari A. Studying and understanding the architectural ornamentations of residential buildings in the historical city of Masouleh. JHRE 2023; 42 (184) :103-118 URL: http://jhre.ir/article-1-2363-fa.html
حسن پور لمر سعید، نژاد ابراهیمی احد، ستاری ساربانقلی حسن، وندشعاری علی. مطالعه و شناخت آرایه‌های تزئینات معماری ابنیه مسکونی شهر تاریخی ماسوله. مسکن و محیط روستا. 1402; 42 (184) :103-118
