گروه جغرافیا انسانی، واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران ، al_estelaji@yahoo.com
چکیده: (42 مشاهده)
وقوع خشکسالی‌های اخیر در ایران و شدت خسارت‌های وارد شده از ادامه آسیب‌پذیری نقاط شهری و روستایی حکایت می‌کند. کاهش آسیب‌پذیری روستائیان و شهرنشینان از‌طریق افزایش سطح تاب‌آوری و ارتقای انعطاف‌پذیری در برابر پیامدهای طبیعی ازجمله خشکسالی می‌تواند یکی از ویژگی‌های مدیریت، برنامه‌ریزی و توسعه باشد که این امر از‌طریق شناسایی عوامل تأثیرگذار بر تقویت تاب‌آوری امکان‌پذیر است. از آنجا که هدف تاب‌آوری، کنترل، کاهش آثار و پیامدهای مخاطرات و همچنین استفاده از این تهدیدها به‌عنوان فرصت است، پژوهش حاضر با هدف بررسی و تحلیل شاخص‌های خشکسالی در ارتباط با تاب‌آوری محلی به دنبال تحقق این موضوع انجام گردید. این پژوهش ازلحاظ هدف، کاربردی و بر اساس ماهیت، توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری شهرستان قلعه گنج استان کرمان با 495/ 74 نفر جمعیت است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران به تعداد 453 نفر به صورت تصادفی برآورد گردید و به‌تناسب تعداد جمعیت هر بخش بین آن‌ها تقسیم شد. جهت گردآوری داده‌های موردنیاز از دو روش کتابخانه‌ای و میدانی استفاده شد. به‌منظور تحلیل موضوع و تنظیم پرسش‌نامه، چهارچوبی از شاخص‌های خشکسالی در قالب 39 گویه و ده شاخص تاب‌آوری انتخاب و تدوین شد. روایی صوری و محتوایی پرسش‌نامه به‌وسیله گروه متخصصان و کارشناسان و نیز روایی سازه تحلیل عاملی اکتشافی مورد تأیید قرار گرفت. میزان پایایی کل به‌وسیله آلفای کرونباخ 89/0 برآورد شد. نتایج نشانگر این است که سرمایه انسانی و سرمایه اجتماعی بیشترین تأثیر را در تاب‌آوری در مقابل خشکسالی دارند. شاخص‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی نیز ازجمله عوامل اثرگذار بر روی تاب‌آوری محلی شهرستان قلعه گنج محسوب می‌شوند. ابعاد تاب‌آوری با میزان 41/0 بر توسعه پایدار اثرگذار است. تاب‌آوری جامعه قلعه گنج نسبت به تاب‌آوری کلی از وضعیت مطلوبی برخوردار است؛ بنابراین لازم است ابعاد مختلف و زیربنایی تاب آوری در مواجهه با خشکسالی مشخص شود تا عموم مردم در برابر این وقایع تحمل‌پذیر شوند.
