دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قروین، ایران ، pr.rahbari@yahoo.com
چکیده: (3656 مشاهده)
ابتدایی‌ترین و اصیل‌ترین صورت مسکن انسان‌های یکجانشـین، مسـکن روسـتایی است که بهدنبال تغییر در شیوه کوچ‌نشینی عموماً بر پایه کشاورزی و دامداری، رشد و گسترشیافته است و بیانگر مفهوم تداخل گسترده کار و معیشت، سکونت و عدم وجود تفکیک زمانی فعالیت‌ها در نظام زندگی روستایی است. در دهه‌ی 40 در ایران، اصلاحات ارضی به‌عنوان مقطعی سرنوشت‌ساز، مبـدأ تحـولات عمده‌ای در اقتصاد، روابـط اجتمـاعی، مهـاجرت، اشـتغال، توسعه‌ی شهرنشینی قرار گرفت و آغـازی بر دگرگـونی در شـکل کالبـدی مسکن روستاها بود. سه منشأ بنیادی از امور غیراقتصادی- تغییر در توانمندی جوامع، تغییر در فناوری و تغییر در نهادهای عمومی جامعه- در شکل‌گیری تحولات اقتصادی تأثیرگذارند. این پژوهش بهدنبال فهم و تبیین فرآیند تحولات اقتصادی و چگونگی تأثیر آن بر مسکن روستایی است. در این پژوهش که از نوع توصیفی- تحلیلی می‌باشد با بررسی‌های میدانی و مطالعه اسنادی- کتابخانه‌ای در نظریات صاحب‌نظران این نتیجه حاصل گردید که: فرآیند تحولات اقتصادی توانستهاست تنها باعث بهبود فضاهای زیستی و افزایش امکانات و تسهیلات آسایشی روستانشینان گردد، ولی فضاهای تولیدی معیشتی در مسکن روستایی به‌عنوان حلقه‌ای از نظام تولید، در طی این سال‌ها مغفول ماندهاست و در سازمان‌دهی فضائی مسکن روستایی در حوزه معیشتی، تنها به فضاهایی مانند انبار و طویله اشاره شدهاست، درحالی‌که عرصه در مسکن روستایی باغ، باغچه و زمین زراعی را نیز شامل می‌شود که مهم‌ترین بخش خانه روستایی به‌حساب می‌آید. این امر سبب شده کالبد سکونتگاههای روستایی به‌واسطه تغییر در الگوهای رفتاری معیشتی ساکنین، بهسمت مسکن شبهشهری و اقتصاد روستایی از یک اقتصاد تولیدی بهسمت اقتصاد مصرفی حرکت نماید؛ بنابراین لزوم به‌کارگیری عناصر کشاورزی (باغ، مزرعه، مرتع و دامداری) در معماری مسکن روستایی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌نماید.
کلمات کلیدی: مسکن روستایی، اقتصاد، کشاورزی، رویکرد تولیدی- معیشتی.ابتدایی‌ترین و اصیل‌ترین صورت مسکن انسان‌های یکجانشـین، مسـکن روسـتایی است که بهدنبال تغییر در شیوه کوچ‌نشینی عموماً بر پایه کشاورزی و دامداری، رشد و گسترشیافته است و بیانگر مفهوم تداخل گسترده کار و معیشت، سکونت و عدم وجود تفکیک زمانی فعالیت‌ها در نظام زندگی روستایی است. در دهه‌ی 40 در ایران، اصلاحات ارضی به‌عنوان مقطعی سرنوشت‌ساز، مبـدأ تحـولات عمده‌ای در اقتصاد، روابـط اجتمـاعی، مهـاجرت، اشـتغال، توسعه‌ی شهرنشینی قرار گرفت و آغـازی بر دگرگـونی در شـکل کالبـدی مسکن روستاها بود. سه منشأ بنیادی از امور غیراقتصادی- تغییر در توانمندی جوامع، تغییر در فناوری و تغییر در نهادهای عمومی جامعه- در شکل‌گیری تحولات اقتصادی تأثیرگذارند. این پژوهش بهدنبال فهم و تبیین فرآیند تحولات اقتصادی و چگونگی تأثیر آن بر مسکن روستایی است. در این پژوهش که از نوع توصیفی- تحلیلی می‌باشد با بررسی‌های میدانی و مطالعه اسنادی- کتابخانه‌ای در نظریات صاحب‌نظران این نتیجه حاصل گردید که: فرآیند تحولات اقتصادی توانستهاست تنها باعث بهبود فضاهای زیستی و افزایش امکانات و تسهیلات آسایشی روستانشینان گردد، ولی فضاهای تولیدی معیشتی در مسکن روستایی به‌عنوان حلقه‌ای از نظام تولید، در طی این سال‌ها مغفول ماندهاست و در سازمان‌دهی فضائی مسکن روستایی در حوزه معیشتی، تنها به فضاهایی مانند انبار و طویله اشاره شدهاست، درحالی‌که عرصه در مسکن روستایی باغ، باغچه و زمین زراعی را نیز شامل می‌شود که مهم‌ترین بخش خانه روستایی به‌حساب می‌آید. این امر سبب شده کالبد سکونتگاههای روستایی به‌واسطه تغییر در الگوهای رفتاری معیشتی ساکنین، بهسمت مسکن شبهشهری و اقتصاد روستایی از یک اقتصاد تولیدی بهسمت اقتصاد مصرفی حرکت نماید؛ بنابراین لزوم به‌کارگیری عناصر کشاورزی (باغ، مزرعه، مرتع و دامداری) در معماری مسکن روستایی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر می‌نماید.
Taghavi Z B, Rahbari Manesh K, Armaghan M. (2020). The Impact of Economic Change on Livelihood Spaces (Agriculture and Animal Husbandry); Qazvin Rural Housing. JHRE. 39(172), 3-16. doi:DOI: 10.22034/39.172.3 URL: http://jhre.ir/article-1-1961-fa.html
تقوی زهرا بیگم، رهبریمنش کمال، ارمغان مریم. تبیین اثرگذاری تحولات اقتصادی بر فضاهای معیشتی (کشاورزی و دامداری) مسکن روستایی قزوین مسکن و محیط روستا 1399; 39 (172) :16-3 DOI: 10.22034/39.172.3
