استادیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه زابل، ایران ، fhassanpour@uoz.ac.ir
چکیده: (4277 مشاهده)
هرچند بخش‌های کردنشین غرب ایران تاریخی دیرینه دارد ولی تاکنون لایههای پنهان معماری به‌ظاهر ساده آن‌ها به‌صورت دقیق بررسی نشده است. در گفتمان معماری معاصر رویکردهای گوناگونی در پی تداوم سنتهای بومی‌اند که از این میان نگرش تاریخی-تکاملی (گونهشناسی) نگرشها و اصولی برای شناخت عوامل کالبدی و ذهنی معماری حتی در مقیاس منطقه در خود دارد. کاربست این نگره بستری درخور برای چگونگی تداوم ویژگی‌های فرهنگی، اجتماعی و اقلیمی و پیوند کالبد معماری با بستر منطقه به دست میدهد. این پژوهش کوششی است برای شناخت و گونهشناسی مسکن بومی مناطق غرب کردستان. هدف اصلی پژوهش حاضر نیز شناخت عناصر و مفاهیم این گونهها است، آن‌گونه که کاربست این مفاهیم در کنار نیازهای جدید ساکنان الهامبخش معماران و طراحان منطقه در ساخت‌های روستایی و شهری باشد. این پژوهش میدانی است و برای بررسی عوامل کالبدی روش گونهشناسی (قیاسی-کاهشی) را به کار بسته است. نخست دادهها از میان حدود یک‌صد سکونتگاه کوهستانی در غرب کردستان با پیمایش میدانی گردآوری و دسته‌بندی شد. سپس کروکی و مدل‌های سه‌بعدی ترسیم و در روند گونهشناسی بررسی شدند. نتیجه این پژوهش چهار گونه معماری در مقیاس بنا را در این سکونتگاه‌ها نشان میدهد. گونه نخست که فراوانی بیشتری دارد مکعب مستطیل شکل است و بدون حیاط که معمولاً سه طبقه دارد. گونه دوم نیز حیاط ندارد اما پلکانی است. معماری این دوگونه برونگرا است. ساختمان‌های گونه سوم از دو گونه پیشین بزرگ‌تر است با حیاطی بزرگ. گونه چهارم " L" شکل است و حیاطی کوچک و فرعی دارد. معماری نیمه برونگرا ویژگی این دوگونه است. انواع فضاهای جمعی (بربان، بانیجه، تراس، دالان و بام حیاط) رنگارنگی فضاهای درونی و بیرونی همپای طبیعت، پیوند با طبیعت، توجه به حسها و بهرهوری از تکنولوژی‌های نو و درخور منطقه بهترین راهنمای طراحان در این مکان‌ها است.
