گروه معماری، دانشکده مهندسی معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران. ، s.kharabati@shahroodut.ac.ir
چکیده: (839 مشاهده)
هدف:بخش عظیمی از ذخایر کالبد تاریخی و سرمایه‌های فرهنگی در روستاها قرار دارد و زندگی روستایی با معماری بومی عجین شده است. معماریبومیدر سکونتگاههای روستایی، گواهی بر پیشینهمعماریو فرهنگ ارزشمند آن سرزمین است، اما در تحولات امروزی ساختار روستاها، به معماری بومی کمتر توجه شده است. لذا شناخت معماری بومی، می‌تواند زمینه‌ای را برای مرتفع ساختن نیازهای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و توسعه هرچه بیشتر این سکونتگاههای باارزش فراهم نماید و در انتقال فنون معماری و تجارب فرهنگی به دیگر مناطق نیز مؤثر باشد. ازاین‌رو هدف این پژوهش، بررسی ابعاد و مؤلفه‌های معماری بومی در سکونتگاههای روستایی و نمود آن‌ها در مطالعه موردی روستای قلعه بالا شاهرود است. روش پژوهش:این پژوهش ازلحاظ روش توصیفی-تحلیلی و ازلحاظ هدف کاربردی است. برای این منظور ابتدا با مطالعه اسناد کتابخانه‌ای، ابعاد معماری بومی و مؤلفه‌های آن مشخص گردیده و پسازتحلیلمحتوا، چهارچوبنظری بیان شده است. در ادامه با مطالعه میدانی وباشیوهتحلیلی، نمود آن در مطالعه موردی روستای قلعه بالا شاهرود موردبررسیقرارگرفتهاست. یافته‌ها:یافته‌های پژوهشنشانمیدهد که ابعاد اقتصادی-معیشتی، اجتماعی-فرهنگی، اقلیمی-محیطی درشکلگیری معماری بومی در سکونتگاههای روستایی مؤثر هستند. در بعد اقتصادی-معیشتی، مؤلفه نوع کارایی و کارکرد، نوع معیشت و وضعیت درآمد و نوع مصالح ساخت و در بعد اجتماعی-فرهنگی، مؤلفه امنیت و آرامش، روابط و تعاملات اجتماعی، حس تعلق‌خاطر، ارزش و هنجار فرهنگی و در بعد محیطی-کالبدی، مؤلفه ساختار فضایی و کالبدی، آسایش محیطی و هماهنگی اقلیمی، انعطاف‌پذیری فضایی و عملکردی تأثیرگذار است. نتیجه‌گیری:ابعاد و مؤلفه‌های معماری بومی در سکونتگاههای روستایی در عین واحد بودن، روی یکدیگر تأثیر می‌گذارند و از هم تأثیر می‌پذیرند.همچنین بافت و مسکن روستای قلعه بالا شاهرود از تمامی این مؤلفه‌ها و شاخص‌های آن تأثیر پذیرفته و معماری روستای قلعه بالا شاهرود نمونه‌ای از معماری بومی منطبق با اقلیم، فرهنگ و زندگی روستایی است.
Kharabati S, jafarian S, Ghors Simin A. (2025). Investigation of the components of indigenous architecture in rural settlements; case study: Qale Bala village of Shahrood. JHRE. 44(189), 125-140. URL: http://jhre.ir/article-1-2520-fa.html
خراباتی ساجده، جعفریان سپیده، قرص‌سیمین آتنا. بررسی مؤلفه‌های معماری بومی در سکونتگاههای روستایی؛ مطالعه موردی: روستای قلعه‌بالا شاهرود مسکن و محیط روستا 1404; 44 (189) :140-125
