گروه معماری، دانشکده عمران و معماری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران. ، Ali.hosseini@scu.ac.ir
چکیده: (1112 مشاهده)
هدف: دوران پاندمی کووید-19 تحولات بنیادینی در الگوهای سکونت ایجاد کرد و خانه‌ها را به فضایی ترکیبی برای فعالیت‌هایی نظیر کار، آموزش، تفریح و مراقبت بهداشتی تبدیل نمود. این پژوهش با هدف بازاندیشی در معماری خانه پس از پاندمی، به شناسایی قابلیت محوری برای در خانه‌ماندن و ترسیم مدل نظری سازگاری سکونتی پرداخته است. روش تحقیق: داده‌های پژوهش از تحلیل ۱۸ مصاحبه نیمه‌ساختاریافته، ۸۴ سند معماری و ۱۳۲ منبع پژوهشی گردآوری شده و با استفاده از نظریه داده‌بنیاد در سه مرحله کدگذاری، تحلیل گردیده است. یافته‌ها: در مدل نظری تحقیق که بر اساس پارادایم علیت ترسیم شده، عوامل ساختاری سازگاری سکونتی شناسایی شدند. ساکنان برای پاسخ به شرایط بحرانی، اقدام به بازآرایی اجزای فضایی و تغییر روابط میان آن‌ها نمودند. این بازآرایی از طریق جایگزینی کارکردهای شهری در خانه و افزایش حساسیت به جزئیات فضا رخ داد. روابط میان فضاها با مرز-بندی مجدد یا گشودگی مرزها تغییر یافت. نتیجه این کنش‌ها، ظهور فضاهای جدیدی به‌نام «فضامرز» بود؛ فضاهایی بدون برچسب کاربری مشخص که بیشترین انعطاف را برای پاسخ‌گویی به نیازهای نوظهور داشتند. این فضاها، مشابه ریزفضاهای خانه‌های سنتی ایرانی‌اند که از پیش فاقد نام‌گذاری عملکردی بودند و شاید همین ویژگی باعث راحتی در خانه‌ماندن می‌شده است. نتیجه‌گیری: خانه پساپاندمی که با حضور فضامرزها می‌تواند «خانه مرزی» نام گیرد، واجد تمایزهای اجتماعی-فضایی جدیدی چون افزایش عاملیت ساکن، سیالیت، تاب‌آوری و ارتباط با طبیعت است. از منظر موضع‌شناسی، خانه دارای حوزه‌های عملکردی سیال‌تر و از منظر ریخت‌شناسی، متخلخل‌تر است. این پژوهش پیشنهاد می‌کند که برای دستیابی به الگوی معماری خانه‌ای مناسب ماندن، لازم است فضاهای مرسوم به‌صورت هدفمند عقب‌نشینی کرده و فضامرزهایی میان آن‌ها ایجاد شوند؛ مرزهایی که امکان انتخاب در طیف میان دوگانه‌های فضایی را فراهم می‌سازند. این فرایند می‌تواند به شکل‌گیری طیف‌هایی از فضا، همچون تعامل تا خلوت فردی یا آلودگی تا پاکیزگی منجر شود و به افزایش انعطاف‌پذیری محیط در پاسخ به نیازهای سکونت در شرایط بحرانی کمک کند. در این رویکرد، فضاهای موجود همانند تماشاگران یک صحنه تئاتر، در موقعیتی معلق و منتظر قرار می‌گیرند تا زمان ایفای نقششان بر روی صحنه، یعنی همان فضامرز، فرا برسد.
حسینی علی، نقصان محمدی محمدرضا، متکی زهیر. معماری خانه پس از پاندمی؛ مفهوم «فضامرز» کشف ساکنین برای در خانه‌مانی مسکن و محیط روستا 1404; 44 (189) :52-43 https://doi.org/10.22034/44.189.43
