به‌دلیل محروم بودن بسیاری از روستاها از امکانات و تجهیزات مدرن شهری و محدود بودن منابع مالی روستائیان، مسکن روستایی یکی از مهم‌ترین مساکن نیازمند کنترل مصرف انرژی است. متأسفانه در سال‌های اخیر با تدوین قوانین حمایتی از ساخت مسکن روستایی به روش جدید و با مصالح جدید، مسکن بومی مورد بی‌مهری واقع شده و ساخت‌و‌سازهای جدید تبدیل به عاملی بازدارنده در تمایل به ساخت مسکن به شیوه بومی در روستاها شده است. این امر از یک سو موجب مخدوش شدن سیما و هویت بومی روستاها شده و از سوی دیگر به‌دلیل عدم هماهنگی ساخت و سازهای جدید با شرایط محیطی و اقلیمی، افزایش هزینه ساخت‌و‌ساز و افزایش مصرف انرژی در بخش مسکن روستایی را در پی داشته است.

در این مقاله تلاش شده تا با دقت و موشکافی در راهکارهای به‌کار رفته در مسکن روستایی بومی، شگردهای معمارانه صرفه‌جویی در مصرف انرژی که حاصل همسازی بنا با محیط و اقلیم پیرامون آن است، شناسایی و معرفی شود. در این راستا به کمک آمار 18 ایستگاه هواشناسی استان، مهم‌ترین پهنه‌های اقلیمی با توجه به توپوگرافی منطقه شناسایی شد. سپس با انجام تحقیقات میدانی و کسب اطلاعات مورد نیاز از روستاهای منتخب که شامل 24 روستای مطالعه شده توسط بنیاد مسکن و 40 روستای تکمیلی توسط تیم تحقیق بود، مرز بین پهنه‌های اقلیمی تعیین گردید.

نتیجه این مطالعه نشان می‌دهد که استان سمنان با توجه به توپوگرافی متنوع آن، واقع بین کوه‌های البرز و دشت کویر، دارای سه پهنه اقلیمی کوهپایه‌ای، دشتی و کویری است که تفاوت‌های اقلیمی آن منجر به شکل‌گیری معماری خاص در هر پهنه شده است. ویژگی‌های  طراحی کالبدی خانه‌های روستایی، مصالح و روش‌های اجرایی به‌کار رفته در آن‌ها، موجب شده تا علاوه بر استفاده از انرژی‌‌های طبیعی برای تأمین آسایش حرارتی، با شرایط نامطلوب اقلیمی نیز مقابله شود. این مقاله ضمن معرفی شگردهای معمارانه به‌کار رفته در معماری بومی پهنه‌های مختلف استان، به ارائه معیارهای طراحی مسکن روستایی همساز با اقلیم در هر پهنه می‌پردازد.