سکونتگاه‌های روستایی در ایران با توجه به تنوع عوامل محیطی-اکولوژیکی از یک سو و تأثیر نیروهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از سوی دیگر، برپا شده‌اند و طی سال‌های متمادی پراکنش فضایی خاصی پیدا کرده‌اند. در این ارتباط عوامل طبیعی از عناصر تأثیرگذار در الگوی استقرار و پراکنش سکونتگاه‌های روستایی بوده و در عین حال نقش مهمی نیز در ساماندهی فضایی نظام سکونتگاهی دارد. ساماندهی فضایی نظام سکونتگاهی در مفهوم آمایش سرزمین رابطه تنگاتنگی با الگوهای فضایی- کالبدی سکونتگاه‌های روستایی دارد. لذا روشن است که یکی از عوامل دستیابی به توسعه متعادل در نواحی روستایی، رسیدن به الگوی مناسب فضایی در نظام سکونتگاهی به‌طور کلی و سکونتگاه‌های روستایی به‌صورت ویژه می‌باشد. این پژوهش سعی در شناسایی پهنه‌های مناسب و نامناسب استقرار سکونتگاه‌های روستایی با توجه به مخاطرات محیطی، تشخیص میزان پایداری و ناپایداری این سکونتگاه‌ها جهت دستیابی به برنامه‌ای مناسب درپراکنش فضایی روستاهای بخش درح شهرستان سربیشه دارد.

پژوهش حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و روش تحقیق آن توصیفی – تحلیلی می‌باشد. اطلاعات مورد نیاز تحقیق نیز به شیوه اسنادی و مطالعات میدانی جمع‌آوری گردیده است. پس از شناسایی عوامل طبیعی مؤثر در شکل‌گیری و پراکنش سکونتگاه‌های روستایی، با توجه به داده‌های مکانی، آماری و توصیفی، ظرفیت‌ها ومحدودیت‌های موجود پراکنش در منطقه و نقشه پهنه‌بندی مکان‌های بهینه استقرار سکونتگاه‌های روستایی تهیه و در نهایت راهبردها و راهکارهای مناسب ساماندهی فضایی ارائه گردیده است. کلیه مراحل تجزیه و تحلیل اطلاعات و خروجی نهایی آن با استفاده از سیستم ‌اطلاعات جغرافیایی (GIS) صورت گرفته است.

نتایج تحقیق حاکی از آن است که عوامل طبیعی تأثیر بسیار مهمی بر استقرار وپراکنش سکونتگاه‌ها، در محدوده مورد مطالعه دارد. همچنین بر‌اساس داده‌های موجود، روستاها از نظر خطر‌پذیری به چهار گروه تقسیم شده‌اند که در راستای برنامه‌ریزی مناسب جهت دستیابی به توسعه پایدار و بر‌اساس نوع استقرار هر روستا، مؤثر می‌باشد.