بررسی تاریخ تمدن در ایران زمین نشان از قدمتی هزاران ساله و ریشه‌ای بسیار کهن دارد و سوابق آن تا چند هزار سال پیش پیدا شده است. اولین نشانه‌های تمدن در ایران به حدود شش هزار سال پیش از میلاد می‌رسد، که انسان‌های ساکن در کوه‌ها و غارها کم‌کم به سمت دشت‌های حاصلخیز شرق، مرکز و غرب نزدیک شدند. بقایای تمدن و سکونتگاه‌های انسانی در جلگه-های نجد ایران مانند شهر سوخته در سیستان (هزاره سوم و چهارم پیش از میلاد)، تپه حصار دامغان (هزاره پنجم پیش از میلاد)، سیلک کاشان، جیرفت و اطراف مرودشت و شوش و هفت تپه ثابت شده است. آثار به جامانده در این محوطه‌ها نشان از زندگی روستایی در آنها داشته است. مناطقی مانند گنج دره، سراب آسیاب در کرمانشاه، علی کش در دهلران، گوران در هلیلان و چغابنوت در خوزستان از قدیمی‌ترین کانون‌های روستایی ایران محسوب می‌شوند. بر اساس این شواهد روستاها را می‌توان نخستین سکونتگاههایی محسوب نمود که شکل‌گیری تمدن ایرانی از آنجا شروع گردید و بسیاری از شهرهای کنونی که مظهر تمدن ما محسوب می‌شوند مولود آنها هستند. شناسایی و حفظ میراث گرانبهای معماری روستایی ضمن اینکه نوعی پاسداری از سرمایه‌های ملی تاریخی کشور است به ما کمک می‌نماید تا با کشف رمز و رازها؛ نمادها و نشانه‌هایی که در آنها نهفته است اصول پایدار بجای مانده از گذشته را در کالبد جدید جاری نماییم و هویت و اصالت معماری سکونتگاههای روستایی حفظ گردد. این مبحث اهمیت این آثار، راهکارهای شناخت و حفظ و احیاء آنها را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهد.