|
ارزیابی آسیب‌پذیری مناطق شهری در برابر سیلاب با استفاده از GIS و مدل AHP مطالعه موردی: شهر قزوین
|
سحر دانیالی*  |
| پژوهشکده سوانح طبیعی ، sahar.danyali@gmail.com |
|
|
چکیده: (15 مشاهده) |
هدف:
با توسعه روزافزون جوامع انسانی و پیچیدگی روابط درونی و بیرونی آنها، مدیریت و برنامه‌ریزی به‌منظور کاهش سوانح و اثرات آنها بر سکونتگاه‌های انسانی، به مسئله‌ای ضروری تبدیل شده است. با توجه به افزایش خطرپذیری سکونتگاه‌های شهری در برابر سوانح و نقش حیاتی سیلاب‌ها در اکوسیستم‌های طبیعی، این پژوهش با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر آسیب‌پذیری ناشی از سیلاب و ارزیابی میزان آسیب‌پذیری مناطق مختلف شهر قزوین با تهیه نقشه پهنه‌بندی انجام شده است.
روش پژوهش:
این پژوهش ماهیت کاربردی-توسعه‌ای دارد و از نظر روش توصیفی-تحلیلی می‌باشد. در گام نخست، شاخص‌های مؤثر بر آسیب‌پذیری ناشی از سیلاب از طریق مرور منابع علمی معتبر استخراج شدند. سپس، دو معیار اصلی آسیب‌پذیری و در معرض خطر بودن، همراه با زیرمعیارهای مرتبط با هر کدام، شناسایی و تحلیل شدند. برای وزن‌دهی به این معیارها و زیرمعیارها، از روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) استفاده شد سپس داده‌های مربوطه در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) پردازش شدند. با تلفیق لایه‌های اطلاعاتی و اعمال وزن‌های به‌دست‌آمده، نقشه‌های پهنه‌بندی خطر سیلاب برای شهر قزوین تهیه شد. خروجی نهایی این فرایند، نقشه پهنه‌بندی خطر سیلاب برای شهر قزوین و شناسایی مناطق پرخطر و ارائه راهکارهای مدیریتی برای کاهش آسیب‌پذیری بود.
یافته‌ها:
دستاورد این مقاله شناسایی مجموعه‌ای از متغیرها برای ارزیابی آسیب‌پذیری ناشی از سیلاب و نحوه تأثیر آنها است. بررسی این متغیرها نشان داد که مناطق جنوبی و غربی شهر قزوین در صورت وقوع سیلاب بیشترین آسیب‌پذیری را دارند و درصد قابل‌توجهی از مساحت شهر در دسته‌بندی آسیب‌پذیری بالا قرار می‌گیرد. این یافته‌ها بیانگر نیاز مبرم به برنامه‌ریزی جامع و استفاده از فناوری‌های نوین برای مدیریت خطرات سیلاب است. فناوری‌های نوین مورد نظر شامل سیستم‌های پیش‌بینی هواشناسی پیشرفته، سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی برای پهنه‌بندی دقیق، سنجش از دور برای نظارت بر مناطق سیل‌خیز، پهپادها برای ارزیابی خسارات، فناوری‌های ارتباطی برای اطلاع‌رسانی به موقع، و الگوریتم‌های یادگیری ماشین برای پیش‌بینی دقیق‌تر سیلاب هستند. این فناوری‌ها به‌طور مؤثر در برنامه‌ریزی جامع برای مدیریت سیلاب و کاهش آسیب‌پذیری مناطق در معرض خطر کمک می‌کنند.
نتیجه‌گیری:
با توجه به قرارگیری شهر قزوین در اراضی دشتی و تأثیر رواناب‌های ناشی از بارش، بررسی آسیب‌پذیری و مدیریت مخاطرات سیلاب ضروری است. در این پژوهش برای کاهش خسارات، پیشنهادهایی مانند کاهش تراکم در حریم رودخانه‌ها، نوسازی بافت‌های فرسوده، افزایش نفوذپذیری معابر، مکان‌یابی مناسب کاربری‌های حساس و... ارائه شده است. این اقدامات می‌توانند خسارات مالی و جانی ناشی از سیلاب را به‌طور چشمگیری کاهش دهند. |
|
| واژه‌های کلیدی: آسیب‌پذیری، خطرپذیری، سیلاب، سیستم اطلاعات جغرافیایی |
|
|
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1403/10/23 | پذیرش: 1404/4/11
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
