|
ارزیابی آسیب‌پذیری مناطق شهری در برابر سیلاب با استفاده از GIS و مدل AHP؛ مطالعه موردی: شهر قزوین
|
سحر دانیالی*   |
| گروه مطالعات ساماندهی بافت‌های ناکارآمد و در معرض خطر شهری، پژوهشکده سوانح طبیعی، تهران، ایران. ، sahar.danyali@gmail.com |
|
|
چکیده: (1892 مشاهده) |
هدف: با توسعه روزافزون جوامع انسانی و پیچیدگی روابط درونی و خارجی آن‌ها، مدیریت و برنامه‌ریزی به‌منظور کاهش سوانح و اثرهای آن بر سکونتگاه‌های انسانی، به مسئله‌ای ضروری تبدیل شده است. با‌توجه‌به افزایش خطرپذیری سکونتگاه‌های شهری در برابر سوانح و نقش حیاتی سیلاب‌ها در اکوسیستم‌های طبیعی، این پژوهش با هدف شناسایی عوامل مؤثر بر آسیب‌پذیری ناشی از سیلاب و ارزیابی میزان آسیب‌پذیری مناطق مختلف شهر قزوین انجام شده است. تمرکز اصلی پژوهش بر شناسایی و تحلیل متغیرهای تأثیرگذار بر آسیب‌پذیری و تهیه نقشه پهنه‌بندی مناطق آسیب‌پذیر است.
روش پژوهش: این پژوهش ماهیت تکنیکی و کاربردی-توسعه‌ای دارد و بر روش‌های آماری و کتابخانه‌ای متکی است. ابتدا، شاخص‌های آسیب‌پذیری از مقالات و منابع معتبر علمی استخراج شدند. برای دستیابی به هدف پژوهش، دو معیار اصلی آسیب‌پذیری و در معرض خطر بودن، همراه با 21 زیرمعیار شناسایی و تحلیل شدند. این معیارها با استفاده از روش تحلیل سلسله‌مراتبی (AHP) در نرم‌افزار Expert Choice وزن‌دهی شدند و داده‌های حاصل در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) پردازش گردیدند. خروجی نهایی این فرایند، نقشه پهنه‌بندی خطر سیلاب برای شهر قزوین است.
یافته‌ها: دستاورد این مقاله شناسایی مجموعه‌ای از متغیرها برای ارزیابی آسیب‌پذیری ناشی از سیلاب و نحوه تأثیر آن‌ها است. بررسی این متغیرها نشان داد که مناطق جنوبی و غربی شهر قزوین در صورت وقوع سیلاب بیشترین آسیب‌پذیری را دارند و درصد قابل‌توجهی از مساحت شهر در دسته‌بندی آسیب‌پذیری بالا قرار می‌گیرد. این یافته‌ها بیانگر نیاز مبرم به برنامه‌ریزی جامع و استفاده از فناوری‌های نوین برای مدیریت خطرات سیلاب است.
نتیجه‌گیری: با‌توجه‌به قرارگیری شهر قزوین در اراضی دشتی و تأثیر رواناب‌های ناشی از بارش در محدوده شهری، اهمیت بررسی آسیب‌پذیری شهر و مدیریت مخاطرات سیلاب ضروری است. این پژوهش بر ضرورت بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و مدیریت یکپارچه شهری تأکید دارد. استفاده از ابزارهای مدرن مانند GIS و مدل AHP در تحلیل فضایی و تصمیم‌گیری، امکان شناسایی دقیق مناطق پرخطر و برنامه‌ریزی بهینه را فراهم می‌کند. پیشنهادهایی ازجمله کاهش تراکم در مناطق پرخطر مانند حریم رودخانه‌ها، نوسازی بافت‌های فرسوده، افزایش نفوذپذیری شبکه معابر، مکان‌یابی مناسب کاربری‌های حساس و تدوین قوانین ساخت‌وساز می‌تواند به کاهش خسارات مالی و جانی ناشی از سیلاب کمک کند. |
|
| واژه‌های کلیدی: آسیب‌پذیری، خطرپذیری، سیلاب، سیستم اطلاعات جغرافیایی، AHP. |
|
|
متن کامل [PDF 2002 kb]
(87 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
دریافت: 1403/10/23 | پذیرش: 1404/4/11 | انتشار: 1404/6/31
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
