|
واکاوی مفهوم انسجام سرزمینی و کاربست آن در استان فارس
|
مجید دلفی  ، اسفندیار زبردست* |
| دانشگاه تهران ، zebardst@ut.ac.ir |
|
|
چکیده: (71 مشاهده) |
هدف: با توجه به در دستِ انجام بودن مطالعات بازنگری طرح آمایش سرزمین استان فارس، میتوان از مفهوم «انسجام سرزمینیِ» اتحادیه اروپا برای هدف گذاری و سنجش سطح انسجام در شاخصهای مورد پذیرش در دورههای گذشته استفاده کرد تا امکان سیاستگذاری بهتر برای آینده فراهم شود. با بررسی طرحهای آمایشی و منطقهای در استان فارس به دلیل ماهیت متعارض در اهداف طرحها و نامتناسب بودن با شرایط موجود و فقدان مسیر مشخص و حالت بینابینی در شرایط گذار، ضرورت طرح چنین مفاهیم کلانی وجود دارد تا علاوه بر شکلگیری نگرش سیاسی همه جانبهنگر امکان بحثزدایی موقت از مفاهیم در جهت کنش عمومی و امکان سنجشپذیری و ارزیابی فراهم شود. "انسجام سرزمینی" که در اسناد رسمی اتحادیه اروپا به عنوان اصول استراتژیک هم اهمیت با اصول لیسبون و گوتنبرگ مطرح شد، نمونهای از چنین مفاهیمی است که در این پژوهش مورد واکاوی قرار گرفته و به کاربست آن در استان فارس پرداخته شده است.
روش پژوهش: به دلیل ماهیت مناقشه برانگیز مفاهیم کلان مانند انسجام سرزمینی به منظور عملیاتی کردن آنها ضرورت پرداختن از طریق تلفیق لنزهای ذاتگرا/عملگرا و پوزیتیویستی/برساختگرا وجود دارد، در این راستا در مطالعه حاضر از ساختار روش‌شناسی پروژهی INTERCO _که به منظور تدوین شاخصهای انسجام سرزمینی توسط ESPON به کار گرفته شد_ استفاده گردید. رویکرد برساختگرایِ مشارکتی به کار رفته ضمن اطمینان از محاسبه‌پذیری شاخصها، انعطاف‌پذیری بیشتری جهت تثبیت موقت مفهوم ایجاد میکند. در این فرآیند خلأ میان هدف گذاری سیاسی، فرایند علمی و تصمیمگیری سیاسی کاهش مییابد.
یافته‌ها: با توجه به اینکه به طور مستقیم از مفهوم انسجام سرزمینی در طرحها و اسناد استان فارس استفاده نشده است کلان روایت‌هایی که به طور ضمنی میتوانند بیانگر این مفهوم باشند با مرور الزامات، چشم اندازها، اهداف و راهبردهای اسناد و طرحها تدوین شدند؛ به طور موازی معیارها و شاخصهای مورد استفاده در خصوص انسجام سرزمینی از مبانی نظری گردآوردی گردید و در اختیار متخصصین قرار داده شد. کلان روایتها در مواردی با یکدیگر رقیب، غیر همسو و یا در تعارض هستند که بحث و چانه زنی بر سر آنها در کارگاهها انجام گرفت (در مجموع سه کارگاه) و با عبور از فیلتر معیارهای مفهوم انسجام سرزمینی (مورد استفاده INTERCO) چهار هدف سرزمینی کلان برای استان فارس مطرح و شاخصهای سنجش هریک از اهداف و جهت مطلوب تغییرات مورد توافق قرار گرفتند، در نهایت وضعیت هر شاخص با محاسبهی همگرایی سیگما سنجیده شد تا وضعیت انسجام در هر یک از شاخصها مشخص گردد.
نتیجه‌گیری: مطالعه حاضر نشان میدهد در سال تهیه طرح آمایش سرزمین استان فارس از میان 35 شاخص که در قالب چهار هدف سرزمینی مورد بررسی قرار گرفتهاند ، 14 مورد در وضعیت همگرایی قرار دارند. همچنین با فقدان داده جهت سنجش شاخصهای محورهای حکمروایی، همکاری سرزمینی و کیفیت محیط زیست در مقیاس شهرستان روبرو بودهایم که ضرورت تعریف شاخصها و سنجش آنها در طرحهای آتی را نشان میدهد. |
|
| واژه‌های کلیدی: برنامه ریزی منطقه ای، آمایش سرزمین، توسعه متعادل، همگرایی سرزمینی، روش پژوهش ترکیبی (آمیخته) |
|
|
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
عمران و شهرسازی
دریافت: 1403/9/27 | پذیرش: 1403/12/22
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
