گروه برنامهریزی شهریومنطقهای، دانشکده شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران. ، zebardst@ut.ac.ir
چکیده: (720 مشاهده)
هدف: باتوجهبه در دست انجام بودن مطالعات بازنگری طرح آمایش سرزمین استان فارس، میتوان از مفهوم «انسجام سرزمینیِ» اتحادیه اروپا برای هدفگذاری و سنجش سطح انسجام در شاخصهای موردپذیرش در دورههای گذشته استفاده کرد تا امکان سیاستگذاری بهتر برای آینده فراهم شود. با بررسی طرحهای آمایشی و منطقهای در استان فارس به دلیل ماهیت متعارض در اهداف طرحها و نامتناسب بودن با شرایط موجود و فقدان مسیر مشخص و حالت بینابینی در شرایط گذار، ضرورت طرح چنین مفاهیم کلانی وجود دارد تا علاوه بر شکلگیری نگرش سیاسی همه جانبهنگر، امکان تثبیت موقت مفهوم در جهت کنش عمومی و امکان سنجشپذیری و ارزیابی فراهم شود. «انسجام سرزمینی» که در اسناد رسمی اتحادیه اروپا بهعنوان اصول استراتژیک هماهمیت با اصول لیسبون و گوتنبرگ مطرح شد، نمونهای از چنین مفاهیمی است که در این پژوهش مورد واکاوی قرار گرفته و به کاربست آن در استان فارس پرداخته شده است. روش پژوهش: بهمنظور عملیاتی کردن مفهوم انسجام سرزمینی، ضرورت پرداختن ازطریق تلفیق لنزهای ذاتگرا/عملگرا و پوزیتیویستی/برساختگرا وجود دارد، در این راستا در مطالعه حاضر از ساختار روششناسی پروژه INTERCO-که بهمنظور تدوین شاخصهای انسجام سرزمینی توسط ESPONبه کار گرفته شد- استفاده گردید. رویکرد برساختگرای مشارکتی بهکاررفته ضمن اطمینان از محاسبهپذیری شاخصها، انعطافپذیری بیشتری جهت تثبیت موقت مفهوم ایجاد میکند. در این فرایند خلأ میان هدفگذاری سیاسی، فرایند علمی و تصمیمگیری سیاسی کاهش مییابد. یافتهها: باتوجهبه اینکه بهطور مستقیم از مفهوم انسجام سرزمینی در طرحها و اسناد استان فارس استفاده نشده است، با مرور الزامات، چشماندازها، اهداف و راهبردهای اسناد از طریق تحلیل محتوای کیفی، مقولهها و تمها استخراج گردیدند؛ بهطور موازی معیارها و شاخصهای مورداستفاده در خصوص انسجام سرزمینی از مبانی نظری گردآوردی گردید و در اختیار متخصصین قرار داده شد. تمها در مواردی با یکدیگر رقیب، غیرهمسو و یا در تعارض هستند که بحث و چانهزنی بر سر آنها در کارگاهها انجام گرفت (درمجموع سه کارگاه) و با عبور از فیلتر معیارهای مفهوم انسجام سرزمینی (مورداستفاده INTERCO)، چهار هدف سرزمینی کلان برای استان فارس مطرح و شاخصهای سنجش هریک از اهداف و جهت مطلوب تغییرات موردتوافق قرار گرفتند. درنهایت وضعیت هر شاخص با محاسبه همگرایی سیگما سنجیده شد تا وضعیت انسجام در هر یک از شاخصها مشخص شود. نتیجهگیری: نتایج نشان میدهد از میان 35 شاخص بررسیشده، 14 شاخص در در وضعیت همگرایی قرار دارند. همچنین فقدان داده جهت سنجش شاخصهای محورهای حکمروایی، همکاری سرزمینی و کیفیت محیطزیست در مقیاس شهرستان روبهرو بودهایم که ضرورت تعریف شاخصها و سنجش آنها در طرحهای آتی را نشان میدهد.
Delfi M, Zebardast E. (2025). Reviewing the Concept of Territorial Cohesion and operationalizing it in Fars Province. JHRE. 44(189), 53-68. URL: http://jhre.ir/article-1-2581-fa.html
دلفی مجید، زبردست اسفندیار. واکاوی مفهوم انسجام سرزمینی و کاربست آن در استان فارس مسکن و محیط روستا 1404; 44 (189) :68-53