|
سنجش تاب‌آوری کالبدی بافت‌های روستاشهری در برابر زلزله (مطالعه موردی: بافت روستاشهری اکبرآباد یزد)
|
رضا اکبری*  ، مهسا زارعیان، محمدباقر نادی |
| دانشکده هنر و معماری دانشگاه یزد ، r_akbari@yazd.ac.ir |
|
|
چکیده: (585 مشاهده) |
آسیب‌های مخاطرات طبیعی به کالبد سکونتگاه‌ها، موجب شده است تا ارتقاء تاب‌آوری کالبدی مورد توجه برنامه‌ریزان شهری و روستایی قرار گیرد. هدف از پژوهش حاضر، سنجش تاب‌آوری کالبدی بافت روستاشهری اکبرآباد شهر یزد در برابر زلزله و دستیابی به رهیافت‌های ارتقاء تاب‌آوری کالبدی در عرصه‌های روستاشهری است. پژوهش آمیخته (کیفی و کمی) حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی است. در این راستا، ابتدا شاخص‌های سنجش تاب‌آوری کالبدی بافت روستاشهری از مطالعات اسنادی استخراج شدند و روایی آنها با مصاحبه با کارشناسان تایید شد. سپس با دریافت نظرات کارشناسان و استفاده از تکنیک تحلیل سلسله‌مراتبی، وزن شاخص‌ها معین گردید تا در محیط GIS با ابزار آنالیز همپوشانی نقشه‌ها، نقشه نهایی که بیانگر تاب‌آوری کالبدی بلوک‌های مختلف عرصه روستاشهری اکبرآباد شهر یزد است، ایجاد شود. نهایتا بر مبنای هریک از شاخص‌های مورد استفاده در پژوهش، رهیافت‌های ارتقاء تاب‌آوری کالبدی جهت بافت‌های روستاشهری، ارائه گردید. نتایج پژوهش بیانگر آن است که میزان تاب‌آوری کالبدی محدوده مورد مطالعه بین 34.7-17.2 واحد متغیر است و بلوک جنوبی بافت روستاشهری اکبرآباد شهر یزد با تاب‌آوری کالبدی بین 17.2 تا 23 واحد، لازم است در اولویت اقدام برای ارتقاء تاب‌آوری کالبدی قرار گیرد. علاوه بر آن نتایج پژوهش موید آن است که قدمت تاریخی و ساخت با مصالح قدیمی مهمترین علت پایین بوده تاب‌آوری کالبدی در بافت‌های روستاشهری است؛ حال آنکه در بافت‌های دیگری همچون سکونتگاههای غیررسمی، این امر عمدتا ناشی از اوضاع اقتصادی خانوار است. در این راستا، توانمندسازی ساکنان و اقدامات و رهیافت‌هایی نظیر اطلاع‌رسانی عمومی، افزایش سطح آگاهی ساکنین و تکمیل بانک‌های اطلاعاتی نهادهایی که در جهت مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، کاهش کاربری‌های آسیب‌رسان و ... فعالیت می‌کنند نیز در ارتقا تاب‌آوری کالبدی عرصه‌های روستاشهری موثر است.
آسیب‌های مخاطرات طبیعی به کالبد سکونتگاه‌ها، موجب شده است تا ارتقاء تاب‌آوری کالبدی مورد توجه برنامه‌ریزان شهری و روستایی قرار گیرد. هدف از پژوهش حاضر، سنجش تاب‌آوری کالبدی بافت روستاشهری اکبرآباد شهر یزد در برابر زلزله و دستیابی به رهیافت‌های ارتقاء تاب‌آوری کالبدی در عرصه‌های روستاشهری است. پژوهش آمیخته (کیفی و کمی) حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی است. در این راستا، ابتدا شاخص‌های سنجش تاب‌آوری کالبدی بافت روستاشهری از مطالعات اسنادی استخراج شدند و روایی آنها با مصاحبه با کارشناسان تایید شد. سپس با دریافت نظرات کارشناسان و استفاده از تکنیک تحلیل سلسله‌مراتبی، وزن شاخص‌ها معین گردید تا در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) با ابزار آنالیز همپوشانی نقشه‌ها، نقشه نهایی که بیانگر تاب‌آوری کالبدی بلوک‌های مختلف عرصه روستاشهری اکبرآباد شهر یزد است، ایجاد شود. نهایتا بر مبنای هریک از شاخص‌های مورد استفاده در پژوهش، رهیافت‌های ارتقاء تاب‌آوری کالبدی جهت بافت‌های روستاشهری، ارائه گردید. نتایج پژوهش بیانگر آن است که میزان تاب‌آوری کالبدی محدوده مورد مطالعه بین 34.7-17.2 واحد متغیر است و بلوک جنوبی بافت روستاشهری اکبرآباد شهر یزد با تاب‌آوری کالبدی بین 17.2 تا 23 واحد، لازم است در اولویت اقدام برای ارتقاء تاب‌آوری کالبدی قرار گیرد. علاوه بر آن نتایج پژوهش موید آن است که قدمت تاریخی و ساخت با مصالح قدیمی مهمترین علت پایین بوده تاب‌آوری کالبدی در بافت‌های روستاشهری است؛ حال آنکه در بافت‌های دیگری همچون سکونتگاههای غیررسمی، این امر عمدتا ناشی از اوضاع اقتصادی خانوار است. در این راستا، توانمندسازی ساکنان و اقدامات و رهیافت‌هایی نظیر اطلاع‌رسانی عمومی، افزایش سطح آگاهی ساکنین و تکمیل بانک‌های اطلاعاتی نهادهایی که در جهت مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و کاهش کاربری‌های آسیب‌رسان فعالیت می‌کنند، تهیه نقشه مناطق گریز و مسیرهای امدادرسانی، تغییر کاربری‌های پرخطر موجود در عرصه، تجمیع بلوک‌های کوچک و ایجاد ضوابط مقاوم‌سازی ابنیه و نماسازی نیز در ارتقا تاب‌آوری کالبدی عرصه‌های روستاشهری موثر است. |
|
| واژه‌های کلیدی: تاب‌آوری، بافت روستاشهری، زلزله، اکبرآباد یزد |
|
|
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
سکونتگاههای شهری و روستایی
دریافت: 1402/3/12 | پذیرش: 1403/12/22
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
