گروه شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی ، Bandarabad@yahoo.com
چکیده: (2016 مشاهده)
تهران پایتخت 200 ساله ایران در مقایسه با بسیاری از شهرهای کشور، شهری جوان و درعین‌حال دارای ساختار پیچیده سیاسی و اجتماعی است. ازاین‌رو ایجاد حس مکان و شکل‌گیری روابط اجتماعی در این کلان‌شهر با پیچیدگی‌ها‌یی روبرو بوده و نگاه جزءنگر و مدرنیستی شهرسازان و برنامه‌ریزان شهری باعث کاهش حس تعلق مخاطب و به‌دنبال آن کاهش سرزندگی این شهر شده‌است. در طرح جامع سامان‌دهی و توسعه فضاهای فرهنگی کلان‌شهر تهران، محدوده‌ای تحت عنوان پهنه فرهنگی تهران معین شده که هدف از آن ترسیم چشم‌انداز توسعه فضاهای فرهنگی در سازمان فضائی شهر تهران می‌باشد. مکان‌یابی این پهنه با توجه به ساختار طبیعی- تاریخی شهر تهران و در دو بستر شمالی- جنوبی و شرقی- غربی است. در این پژوهش اولویت‌بندی توجه به مؤلفه‌های حس مکان براساس دیدگاه متخصصین از یک‌سو و استفاده‌کنندگان از فضا ازسوی‌دیگر در محور فرهنگی- گردشگری جماران به‌عنوان یکی از اجزای پهنه فرهنگی تهران با استفاده از ترکیب سه مدل تفسیری- ساختاری1، میک مک2 و تاپسیس3 انجام گرفته‌است. نتایج خروجی مدل تفسیری- ساختاری در 5 مرحله نشان داد که شاخص میزان تعریف قلمرو به‌عنوان مهم‌ترین مؤلفه حس مکان بر مبنای خروجی پرسش‌نامه مرحله اول دلفی از دید خبرگان و صاحب‌نظران برنامه‌ریزی و طراحی شهری تعیین گردید. در تبیین شاخص‌های حس مکان در پهنه فرهنگی تهران و براساس خروجی مدل میک مک سه دسته شاخص «اثرگذار»، «وابسته»، «مستقل» قابل شناسایی است و شاخص «پیوندی» شناسایی نگردید.همچنین به‌منظور ارائه پیشنهادات و تعیین اولویت توجه به بهبود مؤلفه‌های حس مکان در پهنه فرهنگی گردشگری جماران، از ترکیب نتایج سه مدل مذکوراستفاده گردید و مشخص شد در پهنه مورد مطالعه، بهبود شاخص‌های میزان حضورپذیری، میزان امنیت، میزان تعریف قلمرو و میزان بهره‌مندی از تسهیلات به‌منظور ارتقای حس مکان در اولویت قرار دارند.
