دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران ، myamani@ut.ac.ir
چکیده: (937 مشاهده)
زمین‌لغزش بعد از سیل و زلزله یکی از مهم‌ترین مخاطره‌های طبیعی در جهان است که سالانه باعث خسارات جانی و مالی قابل‌توجهی می‌شود. منطقه سوادکوه در دامنه‌های شمالی البرز متأثر از عوامل اقلیمی، ژئومورفولوژیکی، زمین‌شناسی، هیدرولوژیکی و انسانی - بیولوژیکی مستعد بروز زمین‌لغزش بوده است. هدف از این تحقیق، تحلیل خطر زمین‌لغزش برای شناسایی محدودیت‌های توسعه کالبدی سکونتگاه‌های روستایی در منطقه سوادکوه مازندران است. به این منظور، ابتدا بر اساس سوابق، مشاهدات میدانی، تصاویر ماهواره‌ای و...، بالغ بر 319 زمین‌لغزش تدقیق و شناسایی شد. با بررسی و تحلیل عوامل طبیعی و انسانی مؤثر بر زمین‌لغزش شد بارش در وقوع بیش از 180 زمین‌لغزش نقش کلیدی و محوری درمنطقه داشته است. دراین پژوهش، برای پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش منطقه از مدل مارکوس (MARCOS) بعنوان یکی از روش‌های جدید تصمیم‌گیری چند معیاره استفاده شد، که با استفاده از نرم‌افزار GIS با تلفیق لایههای شیب، جهتشیب، سنگ‌شناسی، کاربریاراضی، فاصله از جاده، رودخانه و گسل، بارش و زلزله نقشه پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش منطقه در پنج کلاس خیلیکم، کم، متوسط، زیاد و خیلیزیاد تهیه شد. خروجی مدل نشان می‌دهد که بیش از 63 درصد سطح منطقه و 146 روستا در پهنه‌های با خطر زمین‌لغزش متوسط تا خیلیزیاد قرارگرفتهاند که عمدتاً در ارتفاع کمتر از 2000 متر، شیبهای 20 تا 30 درجه، بستر سنگ‌های غنی از کانی‌های رسی (سازند شمشک، سازند سری قاره‌ای، رسوبات آبرفتی کواترنرو...) و در فاصله 100 متری جاده‌ها و رودخانه‌ها گسترش دارند. اعتبارسنجی مدل مذکور به روش نسبت تراکمی نشان داد که میزان دقت مدل مارکوس 1/89 درصد است که بیانگر دقت خیلیخوب روش مذکور است که وقوع 283 زمین‌لغزش در پهنه‌های با خطر متوسط تا خیلیزیاد و وقوع 38 زمین‌لغزش در بافت کالبدی روستاها و 137 زمین‌لغزش به فاصله 300 متری بافت روستاها در پهنه‌های مذکور، نشان از همخوانی بسیار خوب نتایج این مطالعه با تجربیات حاصل از مشاهدات میدانی و مطالعات ژئوتکنیک و ژئوفیزیک انجام‌گرفته در منطقه است. از نتایج حاصل می‌توان در تهیه طرح‌های توسعه و عمران(جامع) ناحیه ای، طرح‌های پیشرفت و آبادانی منظومه‌های روستایی و طرح‌های هادی روستایی برای شناسایی سکونتگاه‌های روستایی در معرض زمین‌لغزش و همچنین شناسایی قابلیتها و محدودیت‌های توسعه کالبدی سکونتگاه‌های روستایی استفاده کرد.
abdinezhad A, yamanni M, Hassanpour J, Goorabi A, Karimi ahmadabad M. (2023). Risk analysis of landslides for identifying development constraints in the physical structure of rural settlements; case study: Savadkooh region, Mazandaran. JHRE. 42(183), 107-122. doi:DOI: 10.22034/42.183.107 URL: http://jhre.ir/article-1-2469-fa.html
عبدی نژاد علی، یمانی مجتبی، حسن پور جعفر، گورابی ابوالقاسم، کریمی احمد آباد مصطفی. تحلیل خطر زمین‌لغزش برای شناسایی محدودیت‌های توسعه کالبدی سکونتگاه‌های روستایی؛ مطالعه موردی: منطقه سوادکوه مازندران مسکن و محیط روستا 1402; 42 (183) :122-107 DOI: 10.22034/42.183.107
