دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران ، shamsipr@ut.ac.ir
چکیده: (3376 مشاهده)
شهرها همچنان که اثرگذارترین مراکز جمعیتی انسانی بر محیط طبیعی هستند، به همان میزان در برابر عناصر و پدیده های طبیعی آسیب پذیر هستند. از مؤلفههای مهم شهر پایدار، تاب آوری آن در برابر تغییر اقلیم و مخاطرات محیطی است. هدف پژوهش واکاوی تاب‌آوری شهر ورامین با روش فرایند تحلیل شبکهای (ANP) و تعیین شاخصهای مؤثر در تاب آوری اقلیمی آن است. ورامین از شهرهای اقماری مادرشهر تهران در دشت جنوبی تهران در مجاورت دشت کویر با آب وهوای گرم و خشک از مناطق عمده تأمین‌کننده مواد غذایی پایتخت است. در مطالعه حاضر ابتدا مهمترین مؤلفه ها و شاخصهای مرتبط با تاب آوری اقلیمی شهر ورامین با استفاده از مطالعات اسنادی-کتابخانهای، برداشتهای میدانی و مصاحبه با 44 نفر از کارشناسان و متخصصان حوزه برنامهریزی شهری، محیطی و آب‌وهوای شهری با استفاده از روش دلفی و از طریق پرسشنامه استخراج گردید. سپس با توجه به مراحل روش فرایند تحلیل شبکهای و ویژگی‌های شهر ورامین، دادهها و اطلاعات اولیه طبقه‌بندی و به‌تبع آن مدل مفهومی ANPتهیه گردید. مدل ANPمبتنی بر تاب‌آوری اقلیمی شهر ورامین شامل چهار مؤلفه و 33 شاخص با استفاده از نرم‌افزار Super Decisions تولید و نتایج حاصل تجزیه‌وتحلیل شد. نتایج به‌دست‌آمده از ANPنشان میدهد، بالاترین اولویت در تاب‌آوری اقلیمی شهر ورامین مربوط به جمعیت ساکن در سکونتگاههای غیررسمی (شامل عمرآباد، لرآباد، گلتپه، سکینهبانو و دهشریفا) با وزن نرمال شده 22/0 و مهاجرت با 213/0 از مؤلفه اقتصادی-اجتماعی است. با توجه به اینکه شهر ورامین سهم بزرگی از جمعیت حاشیه نشین را دربرمیگیرد و مهاجران جذب‌شده قادر به تأمین مسکن در بازارهای رسمی نیستند، افزایش توانمندسازی و ارتقاء سطح تاب آوری این سکونتگاهها در برابر تغییرات اقلیمی بسیار مهم است. همچنین از جنبه محیطی شهر ورامین در شرایط تغییر اقلیم با افت سطح آبهای زیرزمینی و شور شدن منابع آب دشت تهدید میشود. در ضمن زمین های زراعی وسیع و برداشت بیرویه و تخلیه فراوان آب سفرههای زیرزمینی، فرونشست زمین از تهدیدهای بزرگ دشت ورامین است. درنهایت با توجه به مهاجرپذیری ورامین، رشد فیزیکی شهر و تغییر و تبدیل گسترده پوشش/ کاربری اراضی بیلان انرژی سطحی و چرخه آب منطقه را تغییر می دهد.
بارزمان سپیده، فرجی عبدلله، شمسی پور علی اکبر. تاب‌آوری شهری با تأکید بر جنبه‌های اقلیمی در شهر ورامین مسکن و محیط روستا 1400; 40 (174) :148-135 DOI: 10.22034/40.174.135
