دانشکده هنر و معماری، دانشگاه زابل، زابل، ایران ، abolfazlheidari@uoz.ac.ir
چکیده: (992 مشاهده)
جریان هوادر منطقه سیستان،تابعجهت،سرعتوتداومحرکتبادهاییموسومبه«بادهای۱۲۰روزهسیستان» است. این بادها با جهت غالب شمال غربی به جنوب شرقی در سکونتگاههای منطقه سیستان همه ساله از اوایل خردادماه تا اواخر شهریورماه در حال وزیدن است. در سال‌های اخیر باتوجه‌به تغییر اقلیم و خشک شدن دریاچه هامون در بالادست این سکونتگاه‌ها، میزان گردوخاک و حرکت شن‌های روان در مناطق مسکونی افزایش چشمگیری داشته است. دانش بومی نشان می‌دهد چنانچهرفتارومکانیسمپدیدههایطبیعیوبهویژه طوفانهایشنوماسهدرسطحمنطقهسیستانمتناسبباطرحهایفیزیکی - کالبدیشناساییواجراگردد،فوایدمتعددیدرابعاد فیزیکی - کالبدی،اقتصادیواجتماعیعایدساکنانمنطقهخواهدشد.پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی و ازنظر شیوه اجرا، توصیفی - آماری است. جامعه آماری پژوهش را روستاهای تمبکاء و دهکول از توابع شهرستان هامون تشکیل می‌دهند که براساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن، جمعیت آن‌ها درمجموع برابر با ۷۰۳ نفر معادل با 244 خانوار بوده است که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 242 نفر به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شده است. جهت تجزیه‌وتحلیل یافته‌های پژوهش از آزمون تی تک نمونه‌ای استفاده شده است. نتایج آزمون نشان داد که خشکی زیاد هوا (رطوبت کم) با میانگین 265/4 مهم‌ترین دلیل به وجود آمدن ماسه‌های روان در روستاهای موردمطالعه است. بیشترین اثر ماسه‌های روان در بافت‌های کالبدی سکونتگاههای روستایی بر ایجاد گردوغبار شدید در جهت بادهای غالب با میانگین 221/4 است. ساختن خانه‌های روستا در خارج از مسیر حرکت ماسه‌های روان با میانگین 228/4 مهم‌ترین راهکار مقابله با ماسه‌های روان در بافت کالبدی روستاهای موردمطالعه است. کشت درختان به‌خصوص درخت گز در ضلع شمالی اراضی با میانگین 275/4 مهم‌ترین راهکار اقتصادی مقابله با ماسه‌های روان در بافت کالبدی است. تخلیه ماسه‌های روان از کانال‌های اصلی با میانگین 787/3 مهم‌ترین راهکار زیرساختی مقابله با ماسه‌های روان در بافت کالبدی در روستاهای موردمطالعه است.
