دانشجوی دکترا، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، لویزان، تهران، ایران ، saeedehasadi1363@gmail.com
چکیده: (3699 مشاهده)
به‌دنبال سوانح، بخش زیادی از جامعه دچار تروما (ضربه روانی) می‌شوند. در شرایط پساسانحه، احتمال نابودی ساختارهای فردی-اجتماعی بازمانده و پیچیده‌تر شدن مشکلات به‌واسطه رویکرد، سیاست‌ها و مداخلات مرتبط با تأمین مسکن موقت، زیاد است. تحقیق حاضر بر مبنای تحلیل و رتبه‌بندی ویژگیهای مورد انتظار از مسکن و سرپناه موقت، در چارچوب رویکرد علمی مراقبت آگاهانه از ضربه روانی سانحه و با رویکرد کاهش استرسهای محیطی، بهعنوان نقطه شروعی برای بازتوانی روحی- روانی، در ایران انجام شده است. ماهیت پژوهش پسرویدادی و از روشهای تحقیق تحلیل محتوا، دلفی و تحلیل سلسله‌مراتبی گروهی استفاده شده است. به‌دلیل فقدان غنای نظری از شاخصهای مؤثر بر التیام و تطبیقپذیری روانی در مسکن موقت در ایران، در کنار مطالعات پیشینهای، مصاحبه عمیق با متخصصین و صاحبنظران این زمینه انجام و کدهای و زیرکدهای مرتبط استخراج شدند. سپس بهمنظور تدوین چارچوب نظری، در دور دوم دلفی از بین شاخصهای استخراج شده، معیارهای مؤثر انتخاب و ساختار سلسله‌مراتبی تحقیقشامل پنج معیار (بهبوددهندگی، قابلیت محیطی، کنترل، انسجام و محرکها) و 26 زیرمعیار و دو گزینه رایج مسکن موقت در ایران (تدریجی و پیشساخته) شکل گرفت. در دور سوم، تحلیل سلسله‌مراتبی گروهی با مشارکت متخصصین با سؤالاتی بهشکل مقایسه زوجی با طیف پنجتایی انجام شد. براساس یافتههای تحقیق بهترتیب نقش معیارهای بهبوددهندگی، حذف محرکها، قابلیت محیطی، کنترل و انسجام در کاهش استرسهای محیطی مژثر میباشد. مهمترین زیرمعیارهای مؤثر بر التیام و تطبیقپذیری روانی بازماندگان در مسکن موقت نیز امنیت، ابعاد و ویژگیهای کالبدی، حذف فاکتورهای خطر، قابلیت کنترل حریم در فضاها، انعطافپذیری فضا و طرح، ثبات و پایداری مسکن، محرکهای کالبدی- محیطی، فاصله مناسب بین مساکن موقت، قابلیت مداخله در مسکن، کنترل بر فضا و سازماندهی فضایی به شکل پیش‌بینیپذیر میباشند. براین اساس سیاست تأمین مسکن تدریجی در مرحله اسکان موقت، در چارچوب رویکرد علمی مورد نظر، به‌دلیل ویژگیهای ایمنی کالبدی- احساسی، انتخاب و کنترل، و تقویت همکاری و مشارکت، بر اطمینان مجدد، توانمندسازی، انسجام روانی و در نتیجه کاهش ضربه روانی بازماندگان، مؤثرتر از مسکن پیشساخته ارزیابی شده است.
