|
بازشناسی اثر قنات بر سکونتگاههای منطقه مرکزی ایران (مطالعه موردی: روستای محمدیه نایین)
|
مهدی سلطانی محمدی*  ، یوسف یوسفی |
| کارشناسی ارشد مرمت و احیای بناها و بافت های تاریخی، دانشگاه شهید بهشتی ، mehdi.soltani225@gmail.com |
|
|
چکیده: (3532 مشاهده) |
شهرها و سکونتگاههای فلات ایران در پیوند و وابستگی عمیق و متقابل با منابع تأمین آب و نظام‌های حاکم بر آن‌ها شکل گرفته، پایدار شده و توسعه یافتهاند. یکی از نمونههای بارز پیوند همه جانبه نظام تولید، سکونتگاهها و تقسیم آب در حاشیه کویر مرکزی ایران، در روستای محمدیه شکل گرفته است. نظامی که بر پایه استحصال و هدایت آب‌های زیر زمینی توسط فن آوری قنات به وجود آمده و امروزه نیز با تغییراتی پا برجا مانده است. این نظام، نقشی چند وجهی در مجتمع زیستی و زندگی ساکنان آن دارد و طی سالیان متمادی که از برقرار شدن آن میگذرد به‌صورتی پایدار وجود داشته و سیستم وار با آن توسعه یافته است. بررسی مطالعات موجود در تحلیل تأثیرات آب بر سکونتگاهها نشان میدهد که از یک سو عمده این مطالعات و نتایج آن‌ها توصیفی بوده و تنها جنبه کالبدی را بررسی کردهاند و از سوی دیگر برپایههای روش شناختی روشنی استوار نیستند. لذا با توجه به تمرکز عمده مطالعات پژوهشگران ایرانی بر مناطق کویری و همچنین ساختار شناخته شده و پا برجای نظام آبی محمدیه واقع در فلات مرکزی ایران، این روستا به‌عنوان نمونه مطالعاتی پژوهش انتخاب شده است. پژوهش حاضر با استفاده ازروش تحلیلی و پیمایشی و در قالب مطالعهای ترکیبی (کمی وکیفی) به بررسی نحوه تعامل محمدیه با نظام آبی پرداخته است. پژوهش تلاش میکند با یافتن جنبههای مختلف پیوند این نظام با ساختار کالبدی- فضایی و کارکردی –فعالیتی از یک سو و زندگی اجتماعی ، ذهنیات و باورها از سوی دیگر اصول حاکم بر شکلگیری و توسعه این نظام را جستجو کند. نتایج پژوهش نشان میدهد نظام آبی مبتنی بر قنات، در لایههای مختلف، ارتباط تنگاتنگ و عمیقی با ساختار کالبدی و اجتماعی شهر و حوزههای شخصی و عمومی برقرار ساخته است. در نتیجه رابطه چند بعدی این نظام با ساختار شهر، از یک نظام زیرساختی با نقش خدماتی و کارکردی صرف به نظامی چند بعدی تبدیل شده و در پیوندی متقابل و همزمان با دو بعد کالبدی-فضایی و اجتماعی- فرهنگی قرار گرفته است.
|
|
| واژه‌های کلیدی: قنات، نظام تقسیم آب، شکل کالبدی، فعالیت، اجتماع، محمدیه نایین |
|
|
متن کامل [PDF 1070 kb]
(1805 دریافت)
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
سکونتگاههای شهری و روستایی
دریافت: 1395/9/19 | پذیرش: 1397/10/29 | انتشار: 1398/2/7
|
|
|
|
|
|
