پژوهشگر دکترای طراحی شهری، دانشکده معماری و شهرسازی،دانشگاه شهید بهشتی ، h_pendar@sbu.ac.ir
چکیده: (4859 مشاهده)
محله نیاوران در شمال تهران یکی از محلاتی است که در گذشته نه چندان دور، روستا به‌شمار می‌آمد اما طی سال‌های اخیر متراکم‌سازی و شدت بالای تغییرات کالبدی متأثر از شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، تجربه‌های متفاوتی را برای ساکنین ایجاد کرده است.
اگر چه بعد کالبدی و نحوه تغییر آن از موضوعات مورد توجه برنامه‌ریزان و طراحان بوده اما تجربه مستمر ساکنین و ذهنیت آن‌ها به‌عنوان بخشی از واقعیت موجود، چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد. پرسش اصلی پژوهش معیارهای مؤثر بر رضایتمندی ساکنین اصیل از تغییرات کالبدی در شدت‌های کم و زیاد می‌باشد. از این رو فهم فرایند ارزیابی ساکنین از شدت تغییرات کالبدی و عوامل ادراکی تأثیرگذار و تأثیرپذیر از آن ضروری است. این پژوهش به روش ترکیبی و میان ساکنین میانسال و اصیل کوچه‌های هسته اولیه نیاوران که تغییرات کالبدی را طی 20 سال گذشته تجربه کرده‌اند، انجام شد. فاز کیفی پژوهش به روش پدیدارنگاری انجام شد که با مصاحبه عمیق جهت گردآوری داده‌ها، کدگذاری، طبقه‌بندی و تعیین ساختار تجربه ساکنین همراه شد. با تلفیق اطلاعات دگردیسی کالبدی کوچه‌ها، امکان بررسی انطباقی برداشت‌های ریخت‌شناسانه با نتایج پدیدارشناسانه فراهم شد. نتایج پژوهش تجربه و ارزیابی متفاوت ساکنین در شدت‌های مختلف را نشان می‌دهد. البته کیفیت‌های زمینه‌ای و معنایی- نمادین در شدت کم و کیفیت‌های مرتبط با قابلیت زندگی در شدت‌های بالا، نقش پر رنگ‌تری در تعیین معیارهای رضایتمندی داشته‌اند. با افزایش شدت تغییرات، مفهوم خانه به ساختمان تغییر و ساکنین نسبت به تغییر مقیاس که به نظرشان قابل کنترل نیست، حساسیت کمتری نشان می‌دهند، ولی با تغییر ارزش‌های محیطی تکرارناپذیر کنار نمی‌آیند. معیارهای حاصل از پژوهش می‌تواند در کنترل و هدایت شدت تغییرات کالبدی در جهت رضایتمندی ساکنین اصیل به‌عنوان سرمایههای اجتماعی، در محلاتی که کمابیش مسیر مشابهی را میپیمایند، راهگشا باشد.
