گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران ، reza_kheyroddin@iust.ac.ir
چکیده: (4820 مشاهده)
معماری و شهرسازی سنتی ایرانی-اسلامی بهعنوان رویکردی بهجامانده از عصر شهرسازی سنتی، ارائهدهنده الگوهایی خاص در نظام برنامهریزی و مدیریت شهرهای تاریخی ایران بوده است. این الگوها امروزه در بستر شهرها و روستاهایی با بافت سنتی مشاهده میشود که همواره مطابق با شرایط اقلیمی، محیطی، کالبدی و اجتماعی بافت سکونتی است. حقوق همسایگی بهعنوان یکی از حقوق پایهای در نظام شهرسازی ایرانی-اسلامی، در بستر سکونتگاهها نمایان بوده و بر پایه سنت، رفتارها و اصول حاکم بر جامعه، این حقوق رعایت شده است.
روستای اورامان تخت کردستان بهعنوانی سکونتگاهی با بافت فضایی خاص، الگویی از سکونت را ارائه میدهد که قوانین و مقررات امروزی در حوزه شهرسازی، توسعه آنرا در تضاد و تعارض با تحقق حقوق همسایگی میداند. لذا پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش است که «حقوق همسایگی در بستر کنش و واکنش متقابل حقوق مالکانه و منافع عمومی چه جایگاهی دارد؟» و «فرایند تبدیل تعارضات قانونی به توافقات عرفی چگونه منجر به تحقق حقوق همسایگی میشود؟» معماری و شهرسازی ایرانی-اسلامی با مبنای نظری و اصول فقهی اسلام، زمینهای قوی در هدایت و توسعه معماری و شهرسازی معاصر دارد. با این رویکرد میتوان موضوع مورد نظر این پژوهش را در بستر آیات قرانی و تفاسیر معتبر از یکسو و قوانین و مقررات موجود از سوی دیگر مورد تحلیل و بررسی قرار داد. روش تحقیق مورد استفاده در این مقاله روش توصیفی با استفاده از تکنیک استدلال منطقی است، استدلالی که براساس «مطالعه اسنادی» از آموزههای اعتقادی و پژوهشهای مرتبط و همچنین «مشاهده میدانی» از بافت کالبدی و اجتماعی روستای اورامان تخت کردستان به تحلیل سؤال پژوهش پرداخته است.
نتایج پژوهش چگونگی توافقات عرفی برای تداوم توسعه فضایی و رعایت حقوق همسایگی ساکنین را تبیین میکند؛ تداومی که در بستر تعارضات موجود بین حقوق مالکانه با منافع عمومی صورت میگیرد. به این معنا که ملاحظات و ضوابط موجود در قوانین و مقررات شهرسازی و حقوق مالکانه بهتنهایی نمیتواند تداوم حیات اجتماعی، توسعه فضایی سکونتگاههایی مثل روستای اورامان تخت را ممکن سازد؛ درحالیکه توافقات عرفی مبتنی بر شرایط محیطی عملاً تداوم زندگی اجتماعی و تحولات توسعه فضایی را در آنها امکانپذیر ساخته است.
kheyroddin R, Dalaei Milan E. Neighbourhood rights in the context of the geomorphological limitations of rural settlements (Case study: Oraman Takht village). JHRE 2017; 36 (157) :131-148 URL: http://jhre.ir/article-1-1182-fa.html
خیرالدین رضا، دلایی میلان ابراهیم. حقوق همسایگی در بستر محدودیت های ژئومورفولوژی سکونتگاه های روستایی: مورد پژوهی؛ روستای اورامان تخت از تعارضات قانونی تا توافقات عرفی. مسکن و محیط روستا. 1396; 36 (157) :131-148