کارشناسیارشد مرمت و احیای بناها و بافتهای تاریخی دانشگاه شهید بهشتی. ، mamati.soltani225@gmail.com
چکیده: (4765 مشاهده)
فضاهای زیر زمینی دستکند قدیمیترین نوع سرپناه بشر محسوب میشوند که دارای پیشینهای فراتر از اولین بناهای معمول ساخته شده هستند. زمین بهعنوان نخستین جایگاه و مصالح ساخت سر پناه، نقش بهسزایی در شکل گیری معماری داشته است. یکی از کارکردهای زمین در معماری بومی فرو رفتن در دل زمین است. در نایین به بناهایی که در دل زمین و با معماری دستکند ایجاد شدهاند «بین» Bin اطلاق میگردد. در این بینها نوعی گوناگونی کالبدی مشاهده میشود یعنی هر «بین» با توجه به کاربری و نوع استفادهای که از آن میشود اجزاء، حجم و تناسبات خاص خود را دارد. همچنین نمونههای باارزشی از دورههای مختلف تاریخی و فضاهایی با کاربری سکونتی، آسیابها، مساجد، کارگاههای نساجی و ... را در بر میگیرد. بررسی ها نشان میدهد با وجود نقش، تنوع و ویژگیهای خاص این آثار، تاکنون مطالعه کاملی در مورد آنها صورت نگرفته است اما امروزه عللی که باعث پدید آمدن این نوع معماری در نایین شده است به تنهایی، خود ضامن حفظ و نگهداری همه این آثار نمیباشد بلکه شرایط معمول زندگی امروزین با مقتضیات بهرهبرداری معمول از این گونه آثار سازگار نیست و در نتیجه در معرض خطر نابودی و تخریب قرار گرفتهاند. براساس پیمایش میدانی مشخص شد در محدوده شهرستان نایین بینهای متنوعی باقی مانده و تعدادی نیز در اثر عوامل مختلفی که باعث آسیب به آثار دستکند میشوند، بکلی از بین رفتهاند. بنابراین صرف بررسی و مستندنگاری آنها ارزشمند میباشد و علاوه بر این، مقاله حاضر میتواند الگوی مطالعات بعدی در جهت مستندنگاری بیشتر آثار معماری دستکند گردد. مقاله با استفاده از روشهای توصیفی-تحلیلی، مورد پژوهی و برداشتهای میدانی، میکوشد عوامل مؤثر بر این گوناگونی بینها را شناسایی کند و یک گونهشناسی از آنها ارائه دهد. لازم به ذکر است که نقشه برخی از این بینها حاصل برداشتهای میدانی نگارندگان است که برای اولین بار ارائه میشود. نتایج مقاله نشان داد که آثار دستکند نایین براساس معیارهای ویژگیهای طبیعی بسترزمین و همچنینطرح ساخت و نحوه پیشروی درون بستر در دو گونه بینهای زیرزمینی و بینهای کنده شده بر دیواره رسی قرار میگیرند.
Azad M, Soltani Mohamadi M, Boluri Bonab M. Analysis and Typological Study of Troglodytic Architecture in the City of Naein. JHRE 2018; 37 (161) :93-106 URL: http://jhre.ir/article-1-1154-fa.html
آزاد میترا، سلطانی محمدی مهدی، بلوری بناب محمد. گونه شناسی و تحلیل معماری دستکند در نایین. مسکن و محیط روستا. 1397; 37 (161) :93-106