استاد دانشگاه شهید بهشتی، مدیرگروه سوانح و بازسازی، تهران، ایران ، alifallahi30@gmail.com
چکیده: (3561 مشاهده)
بازسازیها به‌عنوان مهمترین فرایند پاسخگو به آسیبهای حاصل از زمینلرزهها مطرح میشوند. موفقیت در فرایند بازسازی نیازمند دانش کافی متولیان آن از بستر آسیبدیده و سطوح بالایی از مشارکت بازماندگان در بازسازی مسکن است. زمان نیز به‌عنوان عامل کلیدی در مراحل بازسازی نقش حیاتی داشته و تسریع روند آن را با وجود فشارهای سیاسی و اقتصادی میسر مینماید. در این میان در اکثر بازسازیهای انجام شده، تفکر محصولگرا بیشتر مورد توجه قرار دارد. در تفکر محصولگرا نقطه پایان برای پروژههای بازسازی در نظر گرفته میشود و محوریت فرایند با رویکرد چرخهای یا اسپیرالی ارتقا یابنده دیده نمیشود. این امر موجب ایجاد شکاف میان کاربران (بازماندگان)، طراحان و تأمینکنندگان مالی در بازسازی میگردد. عدم نظارت بر ساخت منطقه آسیبدیده نیز منجر به افزایش آسیب‌پذیری فیزیکی و عدم دستیابی به اهداف ساخت بهتر از قبل، میشود. در این مقاله چارچوب پیشنهادی فرایند طراحی مشارکتی بازسازی مسکن بازماندگان زمینلرزه بررسی شده است. روش تحقیق آمیخته (عمدتاً کیفی) و با استفاده از تحلیل محتوای برگرفته از مصاحبههای نیمهساختارمند و عمیق با بهرهبرداران و مشاهدات در روستاهای بازسازی شده در سه دوره زمانی بلندمدت، میانمدت و کوتاهمدت میباشد. یافته‌ها نشان میدهند که تقلیل شکاف بین کاربران (بازماندگان) و طراحان، در سیاستگذاری بازسازی، با در نظر گرفتن سه مرحله امکان‌پذیر میباشد. در تبیین این مراحل، مرحله اول چرخهای از طراحی با افزایش آسیبپذیریهای عمدتاً کالبدی، پیش از وقوع زمینلرزه است. مرحله دوم روندی خطی از ساخت مسکن و افزایش نگرشهای محصولگرا میباشد. این مرحله به‌منظور ارایه پاسخ سریع به حجم عظیم نیاز به ساختوساز، پس از تخریبهای گسترده در زلزلهها شکل میگیرد. در این راستا فشارهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی وارد بر منطقه آسیبدیده در زمان رسمی تعیین شده برای بازسازی از طرف متولیان آن مدیریت میشود. مرحله سوم که دارای ماهیتی مارپیچی ارتقایابنده (اسپیرال) از فرایند طراحی مسکن است، پس از اتمام زمان رسمی بازسازی شکل میگیرد. باید توجه داشت که اقدامات بازماندگان در ایجاد تغییر به‌منظور تطبیق بیشتر کالبد با معیشت، فرهنگ و هویت افراد در این مرحله تأثیرگذار است.
Jalali T, Fallahi A, Islami S G, Sabernejad Z. The Evidence Based Participatory Design Process Framework, in Post- Earthquake Permanent Housing Reconstruction
Gillan-Zanjan (1990), Varzaghan (2012) and Kermanshah (2017) Earthquakes. JHRE 2020; 38 (168) :35-50 URL: http://jhre.ir/article-1-1874-fa.html
جلالی تارا، فلاحی علیرضا، اسلامی سید غلامرضا، صابرنژاد ژاله. چارچوب شاهد محور فرایند طراحی مشارکتی در بازسازی های مسکن دایم پس از زمین لرزه های گیلان- زنجان 69، ورزقان 91 و کرمانشاه 96. مسکن و محیط روستا. 1398; 38 (168) :35-50
